Wat is het opslingereffect?

Het opslingereffect wordt ook wel eens het zweepslageffect, het bullwhip effect of het Forrester effect genoemd. Dit effect wijst op een keten van voorraadbeheerproblemen wanneer de marktvraag ineens toeneemt. Het wordt vooral opgemerkt bij productieketens die produceren in functie van de marktvraag en de aanwezige voorraad. We leggen uit hoe deze problemen ontstaan en hoe ze verlopen.

Gewijzigde marktvraag en eerste golf

Zoals je wel weet is de vraag bepalend voor het aanhouden van de voorraad. Bij een eenmalige plotse stijging zal de voorraadbeheerder in principe niet ingrijpen. Voor dergelijke piekmomenten is er per slot van rekening een veiligheidsvoorraad aangelegd. Pas wanneer het duidelijk wordt dat er ook effectief sprake is van een gestegen marktvraag wordt er ingegrepen. Zo’n vertragend effect is heel normaal en hoort nu eenmaal bij de manier waarop de marktvraag wordt voorspeld en hoe dit nadien wordt aangepast.

Op het moment dat er wordt ingegrepen, is een deel van de aangehouden veiligheidsvoorraad intussen al opgebruikt. Er moet dan niet alleen geanticipeerd worden op de gestegen vraag, maar ook de veiligheidsvoorraad moet nu opnieuw worden aangelegd. Hierdoor stijgt de vraag naar onderdelen bij leveranciers. Door het verplicht aanvullen van de opgebruikte veiligheidsvoorraad is deze momentane stijging bovendien groter dan de stijging van de marktvraag.

De volgende leverancier ziet nu net hetzelfde gebeuren. Ook hier is er sprake van een vertragend effect waarbij zij de kat eerst uit de boom kijken, voorraden opgebruiken en vervolgens ingrijpen. Hierbij is de gewijzigde vraag opnieuw groter dan de vraag naar onderdelen bij hun klant. En dit heeft opnieuw gevolgen voor hun leveranciers en hun leveranciers enzoverder.

In de praktijk kan een kleine wijziging in de marktvraag dan ook langdurige en verregaande gevolgen hebben. De vraag wordt in soms extreme verhoudingen steeds verder opgeslingerd, tot de laatste leverancier in het rijtje is bereikt.

Correctie en de tweede golf

Na het aanvullen van de veiligheidsvoorraad zal de vraag van de eerste verkoper dalen. Hij hoeft nu enkel nog te anticiperen op de verhoogde marktvraag die vast is komen te staan. Zijn leverancier krijgt nu ineens minder bestellingen binnen. Ook hier treedt er vertraging op, waardoor de leverancier met voorraadoverschotten komt te zitten die hij niet meteen aan zijn klant kan leveren. Hierdoor zal zijn vraag naar producten sterker afnemen dan de vraag van zijn klant. Ook dit effect wordt opnieuw opgezweept tot de laatste schakel. Wanneer men opnieuw op een normaal niveau is terechtgekomen en bestellingen van gemiddelde grootte plaatst, is de volgende in de schakel aan de beurt tot de laatste schakel corrigeert.

Steeds kleinere golven

Op een bepaald moment moet er opnieuw worden opgeschaald omdat de voorraadoverschotten zijn opgebruikt. Dit veroorzaakt opnieuw een correctiegolf. Bovenstaand proces zal zich hierdoor verschillende keren herhalen, maar telkens in een mindere mate. Hierdoor zal het effect uiteindelijk wegdeemsteren en zal de vraag over de volledige keten opnieuw constant worden op het nieuwe marktvraagniveau.

Belangrijke rol voor voorraadbeheerders

Het opslingereffect is heel normaal en treedt voortdurend op in de voorraadbeheercyclus. Toch is het niet wenselijk omdat er onnodig hoge kosten worden gemaakt. Voorraadbeheerders moeten dan ook altijd beducht zijn voor klanten die produceren naar voorraad. Een aantal problemen kunnen worden opgelost door duidelijke afspraken te maken over de afname en door een goede communicatie op poten te zetten. Daarnaast bestaan er ook systemen die kunnen wijzen op het potentiële bestaan van het opslingereffect. Het kan dan aangewezen zijn om toch niet meteen volledig op te schalen en zo nodeloze kosten te voorkomen.